5 puntos básicos sobre el coronavirus en triqui, mixteco y español

Traducciones al triqui y mixteco tomadas de la Secretaría de Cultura de México

  1. ¿QUÉ SON LOS CORONAVIRUS?

Los coronavirus son una familia de virus que causan enfermedades, desde el resfriado común hasta complicaciones respiratorias graves y circulan entre humanos y animales.

Los coronavirus humanos comúnmente causan padecimientos leves a moderados en personas

  1. ¿CÓMO SE TRANSMITE?

El nuevo coronavirus COVID-2019, es capaz de transmitirse de persona a persona. 

Se transmite de una persona infectada a otras a través de gotas de saliva expulsadas al toser y estornudar, estrechar la mano de alguien enfermo, al contacto con objetos contaminados por el virus y luego tocarse boca, nariz u ojos antes de lavarse las manos.

  1. ¿CUÁLES SON LOS SÍNTOMAS?
  • Tos y estornudos
  • Fiebre
  • Dolor de cabeza
  • Malestar general
  • Dificultad para respirar (casos más graves)

En caso de presentar síntomas de infección respiratoria, se debe buscar atención médica.

  1. ¿QUÉ PODEMOS HACER PARA PROTEGERNOS
  • Lavarse las manos frecuentemente con agua y jabón o utilizar soluciones a base de alcohol gel al 70%.
  • No tocarse la cara con las manos sucias, sobre todo nariz, boca y ojos.
  • Al toser o estornudar, utilizar el estornudo de etiqueta, que consiste en cubrirse la nariz y boca con un pañuelo desechable o con el ángulo interno del brazo.
  • No escupir. Si es necesario hacerlo, utilizar un pañuelo desechable, meterlo en una bolsa de plástico, anudarla y tirarla a la basura; después lavarse las manos.
  • Limpiar y desinfectar superficies y objetos de uso común en casas, oficinas, sitios cerrados, transporte, centros de reunión, etc., ventilar y permitir la entrada
  • Quedarse en casa cuando se tienen enfermedades respiratorias y acudir al médico si se presenta alguno de los síntomas (fiebre mayor a 38° C, dolor de cabeza, dolor de garganta, escurrimiento nasal, etc.).
  • Evitar en lo posible contacto con personas que tengan enfermedades respiratorias.
  1. ¿QUÉ PODEMOS HACER SI TENEMOS LOS SINTOMAS DE CORONAVIRUS?

Solicitar información a la línea directa del Hospital Natividad: (831) 772-7365

Gui a’mi nánj nï’ïn (triqui) 

  1. ¿ME CHI’I ME CORONAVIRUS GA?

Nin chi’i cu’naj coronavirus sane ve ‘yaj ta’a nuvij má ra.

Chi’i cu’naj coronavirus ga anó man yuvi ne va rej doj ‘ya ne va rej narinucuáj ndo’o ra.

  1. ¿ME DAJ ‘YA CHI’I NIÁN ANO MA NIN YUVI GA?

Nagun yuvi anó’ ca’an yo nara.

Chi’i yó sane ras ‘ya ca’an ‘ya yo a cuaj cano má ga na tu’va ni ne na talúj ni ga achrinj do’ ga atzinj do’ rej saludá ra’á tuví ran ma do’ se ta’aj me ma’an nin rasuun quisí ca’an man ta’a ne ano’ tu’vá ne tacún ne lirian ne ve da me quirí chi’i yo ya a.

  1. ¿ME DAJ RAN NI ‘YAJ CHI’I NIÁ GA?
  • Achrinj do’ atzinj do’ ‘yaj ra
  • Nacaa’ do’ ‘yaj ra
  • A’ngaj rá do’
  • A’nan má do’a’ngaj cúú má do’
  • Sayuun ndo’o xuun nana ‘yaj ra

Se ran so’ ca’an ra se ‘yaj ne no xcuun soj nano soj ma o’ totoó ýaj cono’ó soj a.

  1. ¿ME ‘YAJ NÍ’ TUMÉ NÍ’ MA NÍ’ GA?
  • Veno veno na’ya’ ní ga yumi’ do’ na do’se taj ne ga rinté alcohol.
  • Se anó ra’a rian do’ ta’cún do’ tu’vá’ do’ li rian do ga va nique ra’a mara.
  • Ga achrinj do’ atzinj do’ ma ró narán ta’cún do’ tu’vá’ do’ ga cúú stané se taj ga o yanj.
  • Se rii talúj nagun chrej ma ra se ‘vee ne rii talúj rque o yanj ne numíj tu’va’ yo’ne sí’ri’i ma yo’xnúún ni’ya a sí gane na’ya’ún a.
  • Na’nu’ do’ tinaruvii do’nin rasuun ma rá ve’ nin rasuun ma rá rej ya’suun rej narán, rej nuchre’nín yuvii do a nax’nuj ta’yaa do’ventaná do’ga go nán güii rque ve’a.
  • Quinaj ma’án rá tucuá se rán ca’an ne se na’caa ndo’o ne se a’ngaj ndo rá do se a’ngaj chiá do’se cayanj cuej tacúún do ne noxcúún ya ca’an rian totóó cono’ó yo má’ra.
  • Se ca’an rej man ni sí’ ran ca’an mara.
  1. ¿ME DAJ QUI’YAJ NÍ’ SE RAN NÍ’RAS YA’ CORONAVIRUS GA?

Cachin ni’yá do nana cunó rian ve’ cu’naj Hospital Natividad Número ca’mij rque ga a: (831) 772-7365

SE’EN SAVI MIXTECO

  1. ¿NDII KÍÁN KÚÚ KORONAVIRUS?

Kwyè’è koronavirus COVID-19 kúú iin kwyè’è sá’ndá tatyi-o, kúú-an iin dèe uun o dao tá’na kòò kúú ndiki’in-a tàtyì-o, kwyè’è ká’ó vaa kúú-an nùù nà-yàkuu xí’ín kítì yúkú.

Nàkee kwyè’è koronavirus COVID-19 yó’o, kúú sàkú’ù nàyuu kée-an, tyáni o dao tá’na ká’ó dìì.

2. ¿NDII KÌ’O SÁKÙ’Ù-A KWYÈ’È YÓ’O?

Yá’a vaa kwyè’è koronavirus COVID-19 yó’o nùù iin iin nàyuu. Yá’a vaa kwyè’è koronavirus yó’o nùù iin iin nàyuu, táá: ñáni tàdìí nàyuu táá káé-na, táá ñáni tá’an ndá’à-na xí’ín iin nàyuu kú’ù o táá tíin-na ndityúun nùù nà ñàni kwyè’è yó’o o táá tíin-na dìtì-na o nùù-na táá kòò ndóo ndá’à-n.

3. ¿NDIKÍÀN NDÓ’Ó-NI?

  • Káé-ni xí’ín ká’àn dìtì-ni
  • Dáa-ni
  • Kú’ù-ni
  • Tá’ò dìnì-ni
  • Ù’ù ndíki’in-ni tàtyì-ni (ù’ù dìì)

Táá kòò kúú ndíki’in-ni tàtyì-ni kwá’á-ni ve’e tàtà.

4. ¿NDIKÍÀN KUU KEE-A JAÁN TYINDEÉ-A MVÍÁ?

  • Ndikata-ni ndá’à-ni tórtó-ni xí’ín takwyìí, xí’ín nàmà o kityúun-ni tirátàtyì náni gel antivacterial.
  • Nàtiin-ni nùù-ni xí’ín ndá’à-ni táá nàyàkòò-an, nii dìtì-nì, yù’ù-ni o nùù-ni
  • Táá káé-ni xí’ín ká’àn dìtì-ni, kityúun-ni iin dú’nò vitá kadi-ni dìtì xí’ín yú’ù-ni o kityúun-ni satá’òn ndá’à-ni.
  • Nàkátá-ni tàdìí-ni. Táá ká’ní kátá-ni tàdìí-ni kityúun-ni iin dú’nò vitá, táá ndi’i tyikà-ni dú’nò vitá nùù xè’è, táá ndi’i ndikata-ni ndá’à-ni xí’ín nàmà xí’ín takwyìí.
  • Ndikata-ni xí’ín yàkó-ni níí ndityúun nándodó ve’e-ni, nùù kítyúun-ni,nùù sá’àn-ni, nùù ndíkywítí-ni, kunó-ni nándù’ù tàtyì xí’í nándù’ù tìndii.
  • Kandòo-ni ve’e-ni táá kòò kúú ndiki’in-ni tàtyì-ni, xí’ín kù’ùn-ni ve’e tàtà táá: dáa-ni 38° C, tá’ò dìnì-ni, ù’ù dìkò-ni o vàxi takwyìí dìtì-ni.
  • Katyi ini-ni nàká’à-ni o koni-ni nàyuu nàkòò kúú ndíki’in-na tàtyì-na.

5. NDIKÍÀN KEE-NI TÁÁ NÀKÀSÁ’A KÚ’Ù-A KWYÈ’È CORONAVIRUS?

Ndàà tù’ún-ni nùù ve’é naní: Hospital Natividad Kà’à-ni: (831) 772-7365

¿Tienes un comentario acerca de este artículo? Envíanos una carta.

APOYA EL PERIODISMO SIN FINES DE LUCRO

VOMB

About VOMB

Voices of Monterey Bay is a nonprofit online news source serving California's Central Coast.